साहित्य

समिक्षक : कृष्ण प्रसाद देवकोटा आख्यान विधा अन्तर्गत उपन्यास विधा पछिल्लो समयमा निकै चर्चित वन्दै गएको छ । आख्यानमा गद्य विधाको वृहत रुप उपन्यास हो । जगत् र जीवनका समग्र पक्षहरुलाई आख्यानात्मक विस्तार गर्नु उपन्यासको मुख्य विशेषता हो (नेपाल,२०७८) । लेखन आँफैमा जटिल कार्य हो त्यसमा पनि समाजको समग्र पक्षहरुलाई समावेश गरी अक्षरको सहायताले उपन्यास जस्तो वृहत कृति तयार पार्नु कठिन कार्य हो । यस्तो कठिन कार्य गर्ने साहस गर्नुभएको छ युवा साहित्यकार राजकुमार श्रेष्ठले । राजकुमार श्रेष्ठ करीव एक दशक अघि जागिरको सिलसिलामा दैलेख आउँदा उहाँसंग मेरो चिनजान भएको थियो । छोटो समयमै हामीविचको मित्रता घनिष्ट वनेको थियो ।…

लेखक : जगदिश चन्द्र आबारा गुन्डालेस्पाटार्कसलाई धारे हात लगाएरलाञ्छित गर्दैमाअथवा इतिहासको सङ्गीन घडीमाखिसिट्युरी गरेररत्यात्मक आनन्द लिएरदाहिने र देब्रे दुवै सिङलेहानेर स्पाटार्कसलाईरगतपच्छे बनाएको ठानेका हौलास्पाटार्कस जिउँदो मानिस होबहुराष्ट्रिय कम्पनीकोदानापानी खाएरउग्राउने र बान्ता गर्नेविचारविहीन गधा त हुँदै होइन प्रुधों काउत्स्की बर्नस्टिनबाकुनिन मार्तोभ ख्रुस्चेभकाट्सकी मिलेंरा देङहरुकोवीर्याधानमा निर्मित विकसितकुनै बर्बर अजीवप्राणीको स्वरूपमा ढालिएकोकाम्य आराध्य पुरुष जस्तोपनि त होइन मेरो स्पाटार्कस मिथक फेन्टासीलाईआफ्नो आँखामा राखेरदुनियाँ र यसका बासिन्दालाईभ्रमको पोखरीमा डुबाउनेतिम्रा नायकभन्दामेरो स्पाटार्कस कति हो कति अग्लो बुर्जुवा ठर्राको मातमान पराक्रमी पाइला देखिन्छन त उत्सर्गका ध्वनि सुनिन्छकहिले कथितका पाउमाग्याालेनका ग्यालेन ओसारेरकहिले एनजीओ आइएनजिओकामानव तस्करीमा लागेरकमाउन कमायौ होलार मुस्करायौ होलापरन्तुस्पाटार्कस तिमी जस्तो छैन हुन्न पनि क्रान्ति र…

साहित्य : संस्मरण (सहिदगाथा) २००२ साल चैत १६ गते जन्मनुभएका क. दीपेन्द्र लमजुङ हुँदै चितवन, गीतानगर ३ पृथ्वीनगरमा बसाई सरी स्थायी बसोबासका रूपमा बस्दै आउनुभयो । शैक्षिक रूपमा एमएसम्मको औपचारिक शिक्षा हासिल गर्नुभएका क. दीपेन्द्र सानैदेखि भलाद्मी, तिक्ष्ण प्रकारको चेतना भएका कारण समाजमा भएका विकृति, विसङ्गति, असमानता, अन्याय, अत्याचार, शोषण, दमन, उत्पीडन र विभेद जस्ता विषयहरूप्रति अत्यन्तै गहिरो अध्ययन अनुसन्धान गर्न पुग्नुभएको पाइन्छ । समाजमा देखिएका तमाम समस्याको वैज्ञानिक रूपमा समाधान के हुन सक्छ भनेर खोज गर्दै जाँदा विश्वका कतिपय देशहरूमा चल्दै गरेका वर्ग सङ्घर्ष स्थापित हुँदै गरेका सर्वहारा वर्गीय सत्ताले स्थापित गरेका मूल्य मान्यता र उत्पादन तथा वितरण प्रणाली…

१. वैचारिक अन्तर्विरोध र समाधानका उपायहरू समाजमा विद्यमान अन्तर्विरोधहरू विचारमा अभिव्यक्त हुने गर्छन् । हामीले प्राचीन नेपालदेखि केन्द्रीय सामन्ती राज्यसत्ताको स्थापना र विस्तारको प्रक्रियासम्म समाजमा विद्यमान अन्तर्विरोधहरूबारे जुन चर्चा ग¥यौँ, तिनको वैचारिक रूपमा के कस्तो अभिव्यक्ति रह्यो भन्नेबारे ध्यान दिन जरुरी छ । यो अवधिमा वैचारिक अन्तर्विरोधहरू मूलतः धार्मिक अन्तर्विरोधमा प्रकट भएका र तिनको समाधान पनि त्यसरी नै हुने गरेका पाइन्छन् । लिच्छविकालमा बौद्ध, वैष्णव, शैव, शाक्तजस्ता सम्प्रदायका साथै वेदान्त दर्शन पनि चर्चित रहेको पाइन्छ । यो वेला बुद्ध धर्मले महायानको रूप लिई अवतारवाद र मूर्ति पूजा अङ्गीकार ग¥यो र अन्तिम समयतिर यहाँ बज्रयान पनि प्रभावी देखिन थाल्यो । लिच्छविकालमा…